ตามความเชื่อของคนไทย ศาลตายาย คือศาลหรือสถานที่ของเจ้าของพื้นที่เดิมซึ่งเคยอยู่อาศัยมาก่อน โดยการตั้งศาลตายายนั้น เป็นการอัญเชิญเจ้าที่เดิม เพื่อให้มาช่วยดูแลคุ้มครองและปกปักรักษาบ้านของเราต่อไป โดยเจ้าที่สามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
ศาลตายาย นิยมตั้งไว้บริเวณหน้าบ้านหรือหน้าอาคาร โดยมักสร้างเป็นศาลขนาดเล็ก ประดับด้วยเครื่องเซ่นไหว้ต่างๆ เช่น ข้าวตอกดอกไม้ ธูปเทียน ผลไม้ เป็นต้น
ชาวไทยมีความเชื่อว่า ศาลตายายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คอยปกป้องคุ้มครองบ้านเรือนและผู้คนให้อยู่เย็นเป็นสุข เจริญรุ่งเรือง ปราศจากภัยอันตรายทั้งปวง ดังนั้น จึงมีการทำบุญไหว้ศาลตายายเป็นประจำทุกปี โดยในวันไหว้ศาลตายาย มักจัดขึ้นในวันสงกรานต์หรือวันสารทไทย
การทำบุญไหว้ศาลตายาย นิยมทำกันในช่วงเช้า โดยนำเครื่องเซ่นไหว้ไปถวายที่ศาลตายาย พร้อมกับจุดธูปเทียน อธิษฐานขอพรให้เจ้าที่คุ้มครองบ้านเรือนและผู้คนให้อยู่เย็นเป็นสุข เจริญรุ่งเรือง ปราศจากภัยอันตรายทั้งปวง
นอกจากนี้ ชาวไทยยังนิยมทำบุญไหว้ศาลตายายในวันขึ้นปีใหม่ เพื่อเป็นสิริมงคลแก่ชีวิตและครอบครัว